Op donderdag 6 februari 2014 gaat de studiedag in op Studeren met ADHD, ASS, dyslexie en dyscalculie. Steeds meer studenten met een functiebeperking stromen door naar het hoger onderwijs. De principes van het universal design for learning worden steeds vaker toegepast en de inclusie van studenten met een functiebeperking heeft reeds een grote stap vooruit gemaakt. Toch hebben de meeste studenten nood aan extra redelijke aanpassingen en afgestemde ondersteuning om het hoger onderwijs succesvol te doorlopen. Die ondersteuning is voor begeleiders en hulpverleners echter niet altijd evident. Het ontbreekt hen namelijk aan eenduidige richtlijnen. Deze symposiumdag reikt inzichten en adviezen aan voor de begeleiding van studenten met ADHD, ASS, dyslexie en dyscalculie in het hoger onderwijs, om zo bij te dragen aan hun volwaardige participatie.

Daartoe focust de studiedag in de eerste plaats op de problemen die jongvolwassenen met deze functiebeperkingen ervaren in het hoger onderwijs. Deze verschillen immers van de problemen die op jongere leeftijd ervaren worden. De moeilijkheden worden gekaderd in termen van functies, activiteiten en participatie (cfr. ICF-kader van de Wereldgezondheidsorganisatie) om tot een volledig en leeftijdsspecifiek beeld van de functieproblemen te komen. Dit geeft aanknopingspunten voor specifieke begeleidingsadviezen binnen en buiten het onderwijs. Daarnaast wordt aangetoond wanneer deze problemen in het onderwijs voornamelijk voorkomen (welke vakken, examenvormen, etc.) en hoe het Universeel Ontwerp voor Leren (UO) en het gerationaliseerd toekennen van faciliteiten hulp kunnen bieden. Tot slot wordt er stil gestaan bij de persoonlijke en beleidscontext waarmee we rekening moeten houden bij het gebruik van UO en het implementeren van deze faciliteiten. Zowel het juridisch, ethisch kader als de attitudes bij docenten en medestudenten komen hierbij aan bod.

Deze symposiumdag omvat bijdragen van Vlaamse en Nederlandse experten, alsook inzichten verworven binnen het FACILIO-onderzoeksproject (Code Thomas More en KU Leuven, met de steun van het Onderwijsontwikkelingsfonds). Dit project ontwikkelt een ondersteuningsinstrument voor het gerationaliseerd en geïndividualiseerd toekennen van faciliteiten aan studenten met een functiebeperking in het hoger onderwijs.

Doelgroep: professionelen in het onderwijs, namelijk docenten, leerkrachten, studie- en studietrajectbegeleiders, ombudsmedewerkers, GON-begeleiders, CLB-medewerkers en beleidsmakers.

Programma

08u15 | Onthaal

09u15 | Verwelkoming

09u30 | Studeren met ADHD, ASS, dyslexie en dyscalculie: een inleiding | Dorien Jansen | Code, Thomas More

09u50 | Inclusief hoger onderwijs, een recht  | dr. Machteld Verbruggen | algemeen directeur Thomas More

10u20 | Attitudes van docenten en medestudenten t.a.v. studenten met een functiebeperking | prof. dr. Katja Petry | Gezins- en Orthopedagogiek, KU Leuven

10u50 | Pauze

11u15 | Studeren met ADHD en ASS: van beperking naar ondersteuning | dr. Inge Schietecatte | Code, Thomas More

12u30 | Middagpauze met broodjeslunch

13u30 | Studeren met dyslexie en dyscalculie: van beperking naar ondersteuning | dr. Jolien De Brauwer | Code, Thomas More

14u45 | Pauze

15u05 | Universal Design for Learning: ontwerp van onderwijs voor àlle studenten | Judith Jansen | Handicap en Studie, Nederland

15u35 | Onderwijs- en examenfaciliteiten: voor elk wat wils? | prof. dr. Dieter Baeyens | Gezins- en Orthopedagogiek, KU Leuven

16u25 | Slot

Abstracts

Studeren met ADHD, ASS, dyslexie en dyscalculie: een inleiding

Dorien Jansen, Code, Thomas More

Steeds meer studenten met een functiebeperking stromen door naar het hoger onderwijs. Hoewel de principes van het universal design for learning steeds vaker toegepast worden en de inclusie van studenten met een functiebeperking reeds een grote stap vooruit heeft gemaakt, hebben deze studenten nood aan extra redelijke aanpassingen om het hoger onderwijs succesvol te doorlopen. De instellingen hoger onderwijs bieden momenteel wel onderwijs- en examenfaciliteiten, maar deze zijn vaak onvoldoende afgestemd op de noden van deze studenten. Er heerste bijgevolg een grote nood om in kaart te brengen welke functieproblemen deze studenten precies ervaren binnen het hoger onderwijs en op welke manier faciliteiten meer kunnen afgestemd worden op de noden van deze studenten. Ook was het noodzakelijk te onderzoeken welke faciliteiten effectief zijn. Het FACILIO-onderzoeksproject van Code, expertisecentrum van Thomas More Antwerpen i.s.m. KU Leuven en met de steun van het onderwijsontwikkelingsfonds, ging in op deze vragen. In deze inleiding worden de doelstellingen en de methode van dit onderzoeksproject besproken. De belangrijkste onderzoeksresultaten van dit project zullen tijdens de dag verder uitgewerkt worden .

Inclusief hoger onderwijs, een recht

dr. Machteld Verbruggen, algemeen directeur Thomas More

Inclusief onderwijs is niet langer een keuze, maar een recht. Het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap stelt dit immers zeer uitdrukkelijk: personen met een beperking mogen niet uitgesloten worden van het algemeen onderwijssysteem omwille van hun handicap en hebben dus recht op inclusief onderwijs. Deze bijdrage gaat in op de inhoud en implicaties van het Verdrag, wat het betekent voor het onderwijs in het algemeen en voor het hoger onderwijs in het bijzonder. 

Attitudes van docenten en medestudenten t.a.v. studenten met een functiebeperking

prof. dr. Katja Petry, Gezins- en Orthopedagogiek, KU Leuven

Inclusief onderwijs is internationaal maar ook in Vlaanderen een groeiende trend. Steeds meer jongeren met specifieke onderwijsbehoeften volgen les in het regulier onderwijs. Eén van de belangrijkste factoren om dit inclusief onderwijs te laten slagen, is de attitude van onder meer de docenten en de medestudenten ten aanzien van studenten met specifieke onderwijs behoeften. In deze presentatie zal het concept attitude toegelicht worden, het belang van attitudes aangehaald en een overzicht van onderzoeksresultaten geboden worden. Tot slot worden enkele voorbeelden aangehaald van hoe men attitudes kan beïnvloeden.

Studeren met ADHD en ASS: van beperking naar ondersteuning

dr. Inge Schietecatte, Code, Thomas More

Studeren in het hoger onderwijs vormt een hele uitdaging voor elke jongvolwassene, zeker voor hen met ADHD en ASS. Je zal maar een examen moeten afleggen in een lokaal waar je afgeleid wordt door talloze prikkels. Of je moet een opdracht maken, maar je weet niet goed wat er van je verwacht wordt. Met welke specifieke moeilijkheden worden jongvolwassenen met ADHD en ASS geconfronteerd in het hoger onderwijs? Een beter inzicht in hun specifieke functieprofielen geeft aanknopingspunten voor een meer afgestemde ondersteuning en begeleiding en voor het toekennen van zinvolle faciliteiten.

Studeren met dyslexie en dyscalculie: van beperking naar ondersteuning

dr. Jolien De Brauwer, Code, Thomas More

Hoe kunnen we er mee voor zorgen dat studenten met leerstoornissen de kans krijgen om het onderste uit de kan te halen en het diploma waar ze zo hard voor werken ook effectief weten te behalen? Om deze vraag te beantwoorden vertrekken we vanuit een onderbouwde omschrijving van de moeilijkheden die deze studenten kunnen ervaren en staan we stil bij de vraag wanneer deze moeilijkheden tot uiting komen in een onderwijscontext. Dit vertrekpunt biedt handvatten voor een onderbouwde invulling van de begeleiding en ondersteuning van studenten met leerstoornissen. We belichten het bestaande begeleidingsaanbod en gaan daarbij ook in op de noden van deze studenten.

Universal Design for Learning: ontwerp van onderwijs voor àlle studenten

Judith Jansen, Handicap en Studie

Wat is Universal Design for Learning (UDL)? UDL is een Amerikaans framework dat als uitgangspunt heeft om vanaf het begin van de onderwijsontwikkeling rekening te houden met de verschillen tussen studenten. Het kan hier gaan om belemmeringen die het gevolg zijn van een beperking, maar ook door een andere taalachtergrond, moederschap, topsport of een baan. Daarnaast wordt gekeken naar de verschillende talenten en behoeften van studenten. Universal Design for Learning (UDL) verschilt van de traditionele onderwijsvorm in het feit dat onderwijs niet achteraf wordt aangepast aan belemmeringen, maar mogelijke belemmeringen van studenten worden meegenomen in het ontwerp van onderwijs. In deze lezing krijgt u inspirerende beelden van UDL aangereikt. Tevens hoort u hoe ook u vanuit de principes van UDL rekening kunt houden met mogelijke verschillen tussen behoeften, belemmeringen en talenten van studenten. 

Onderwijs- en examenfaciliteiten: voor elk wat wils?

prof. dr. Dieter Baeyens, Gezins- en Orthopedagogiek, KULeuven

Correcte toepassing van de principes van Universeel Ontwerp in de dagelijkse onderwijscontext is een noodzakelijke voorwaarde voor de implementatie van de inclusie-gedachte in het (hoger) onderwijs. Dit neemt evenwel niet weg dat een belangrijke groep van studenten met functiebeperkingen bijkomende redelijke aanpassingen, de zogenaamde onderwijs- en examenfaciliteiten, nodig heeft om een succesvolle door- en uitstroom in het hoger onderwijs te garanderen. Dergelijke faciliteiten zijn evenwel slechts effectief wanneer diverse factoren in acht worden genomen op het niveau van de student (individuele functie-uitval en intensiteit ervan), de studentenbegeleider (correcte situatie- en klachtanalyse), de docent (feitelijke implementatie en draaglast) en de onderwijsinstelling (opleidingsaanbod en beleid). Steunend op de inzichten uit het Facilio-project, lichten we in deze bijdrage de indicatiestelling, effectiviteit en implementatie van onderwijs- en examenfaciliteiten toe met aandacht en respect voor alle betrokken actoren.