Wat?

De IDAA is een computergestuurde test waarin basisprocessen bij lezen en spellen centraal staan.  De test werkt met flitstaken waarbij woorden en nonsenswoorden gedurende zeer korte tijd worden aangeboden op het scherm. Doel hierbij is in te gaan op een lacune in het huidige testmateriaal voor deze doelgroep en onbewuste, geautomatiseerde processen aan te spreken. Onderzoekers rapporteren namelijk op dit vlak grote verschillen tussen de vaardigheid van jongeren met dyslexie en zonder dyslexie. Flitstaken omvatten zowel Nederlandse als Engelse woorden. Daarnaast is een woordomkeringstaak in de basis opgenomen die peilt naar inzicht in de klankstructuur van woorden, het fonologisch bewustzijn. De IDAA biedt een meerwaarde bij het opstellen van een sterkte-zwakte analyse van de jongere omdat een strenge selectie van items mogelijk maakt prestaties op verschillende itemtypes te vergelijken binnen een test. Dankzij matching van de items over testen heen is het tevens mogelijk om de resultaten op de verschillende subtesten met elkaar te vergelijken.  

Doelgroep

De IDAA is bruikbaar bij jongeren vanaf 16 jaar en richt zich dus zowel op het secundair als op het hoger onderwijs. Ook volwassenen kunnen met behulp van dit diagnostisch instrument duidelijkheid krijgen over hun dagelijkse problemen met lezen en schrijven.
 

Doel

De IDAA heeft tot doel:

• informatie te verschaffen over de ernst van problemen met lezen en spellen
• informatie te verschaffen over de aard van de problemen met lezen en spellen
• informatie verzamelen met het oog op advies op maat en ondersteuning

Voor meer informatie over de inhoud en het gebruik van het instrument kan je terecht op de website van Lexima.

Meerwaarde

Digitaal en interactief

De IDAA maakt gebruik van computergestuurde aanbieding. Het voordeel daarvan is dat de presentatie betrouwbaar is en op een gestandaardiseerde wijze gebeurt. De computer zorgt voor instructies en feedback en de testpersoon kan de test afleggen zonder hardop te antwoorden en zonder noodzakelijke één-op-één begeleiding wat een aanzienlijke tijdswinst kan opleveren. Zonder computer zou flitsaanbieding bovendien niet uitvoerbaar zijn. Voordeel is ook dat de testresultaten direct na afloop beschikbaar zijn. Bovendien is de opzet van de IDAA toegespitst op de onderwijsleersituatie van jongeren waarin digitale middelen meer en meer aan bod komen.

Onderzoek van Callens, Tops, Lammertyn en Brysbaert (submitted) m.b.t. de onderkennende diagnose van dyslexie toont aan dat de IDAA als computergestuurd instrument even goed antwoord kan bieden op de vraag of er sprake is van dyslexie of niet in vergelijking met andere meer tijdsintensieve klassieke pen-en-papiertesten. Meer nog, een combinatie van beiden blijkt een significante meerwaarde te bieden. Verder onderzoek moet uitwijzen of de flitsaanbieding hierbij de doorslaggevende rol speelt. IDAA doet immers in vergelijking met klassiek opgezette toetsen een sterk beroep op (snelheid van) processen die ten grondslag liggen aan gevorderd lezen en spellen.

Sterkte-zwakteanalyse

Voor tal van jongeren en volwassenen is de cruciale vraag: erkenning en begeleiding. Vaak gaat het bij deze doelgroep niet meer om de diagnose op zich, maar eerder om de vraag welke vormen van aangepaste ondersteuningsmaatregelen, begeleiding of remediëring voor hen een hulp kunnen bieden. Dat hun lezen en spellen niet geautomatiseerd is, dat hebben ze immers door de jaren heen met zweet en tranen ervaren (Geudens, De Brauwer & Loncke et al., 2011). Van zodra de diagnosticus in die behoefte wil voorzien en concrete adviezen voor begeleiding wil aanreiken op maat van de (jong)volwassene, is een blik op diagnostiek die breder is dan het vaststellen van het lees- en spelniveau noodzakelijk. Hierbij is een sterkte-zwakteanalyse dan ook een belangrijk gegeven (zie Schraeyen et al., 2011). De IDAA biedt hiertoe een meerwaarde doordat een analyse en vergelijking van de normscores op elk van de IDAA subtests sterktes en zwaktes aan het licht kunnen brengen om zo het beeld van de onderliggende problematiek te verscherpen (zie van der Leij et al., 2012). Een strenge itemselectie en matching van items over taken heen maakt het mogelijk de verschillende vaardigheden en prestaties op taken met elkaar te vergelijken. Controles zijn onder andere ingebouwd voor frequentie, woordstructuur, klemtoon en specifieke moeilijkheden op het vlak van spelling zoals bijvoorbeeld consonantclusters, tweeklanken enz. Mede op basis van de vragenlijst en de sterkte-zwakteanalyse draagt de IDAA bij aan een individueel en op maat uitgewerkt, verantwoord en bruikbaar behandelingsadvies.

Psychometrie

Een diagnostisch instrument dient te voldoen aan een aantal kwaliteiten met betrekking tot de betrouwbaarheid, validiteit en normering. Deze kwaliteitseisen zijn opgesteld door de COTAN (Commissie Testaangelegenheden Nederland; Evers, van Vliet-Mulder, & Groot, 2000). Om aan het criterium van de normering te voldoen is er een representatieve normeringsstudie uitgevoerd zowel bij 1843 Nederlandse als bij 1437 Vlaamse 16-jarigen, die geleid heeft tot een gedifferentieerde normering. Er werd een onderverdeling gemaakt in regio’s en onderwijstypes, drie voor Nederland (vmbo-t, havo en vwo) en drie voor Vlaanderen (ASO, TSO en BSO) (zie Schraeyen et al., 2011) met een goede verdeling over types heen.

Wat het criterium van de betrouwbaarheid betreft, zijn er waarden van .93-.95 gevonden voor de IDAA-Q.

In het valideringsonderzoek bij 230 Nederlandse en 133 Vlaamse 16-jarigen werd, naast de IDAA, een batterij aan individuele, zoveel mogelijk genormeerde, tests afgenomen. Het betreft instrumenten die zich op hetzelfde cognitieve domein richten zoals o.a. de Een-Minuut-Test (Brus & Voeten, 1973), de Klepel (het lezen van pseudowoorden) (van den Bos, lutje Spelberg, Scheepstra, & de Vries, 1994) en het dictee uit de Gletschr (Depessemier & Andries, 2009). Daarnaast een aantal taken die vaak gebruikt worden om inzicht te krijgen in fonologische vaardigheden (het snel benoemen van letters en cijfers; van den Bos, lutje Spelberg, & Ruizeveld de Winter (2003), taken voor orthografische kennis (zoals een orthografische keuzetest; o.a. Bekebrede et al., 2009) en taken voor de algemene intelligentie (onderdelen uit de WAIS, Wechsler, 1997). Daarnaast is per onderwijstype ook nog een aantal personen met dyslexieverklaring getest. De analyses van de gegevens uit het valideringsonderzoek tonen een gunstig beeld van de begripsvaliditeit van de IDAA. Ook de criteriumvaliditeit is prima (zie verder de handleiding, van der Leij et al., 2012).

Wetenschappelijk onderzoek

Voor het wetenschappelijk onderzoek schept de IDAA de mogelijkheid om in het totale taalgebied van Nederland en Vlaanderen vergelijkende studie te doen naar lezen en spellen en de problemen die lezers met dyslexie ervaren.
 

Projectteam

Aryan van der Leij (projectleider)
Judith Bekebrede
Astrid Geudens (Code, Thomas More)
Kirsten Schraeyen (Code, Thomas More)
Truus Schijf
Harry Gars
Hilde Willems
Vera Janssens (Code, Thomas More)
Ellen Meersschaert (Code, Thomas More)
Theo Schijf
 

Publicaties

Callens, M., Tops, W., Lammertyn, J. & Brysbaert, M. (submitted). Does a computer based assessment with brief stimulus presentation improve the diagnosis of dyslexia in higher education? Manuscript submitted for publication.

Geudens, A., Baeyens, D., Schraeyen, K., Maetens, K., De Brauwer, J., & Loncke, M. (Red.) (2011). Jongvolwassenen met dyslexie: Diagnostiek en begeleiding in wetenschap en praktijk. Leuven: Acco. [Meer informatie]

Meersschaert, E., Maetens, K., Schraeyen, K., Baeyens, D., & Geudens, A. (2009). De integratie van de IDAA in de handelingsgerichte diagnostiek van dyslexie bij 16+. Poster gepresenteerd op het 31ste VVL Congres, 11 december 2009, Universiteit Antwerpen, Antwerpen. [download hier de poster]

van der Leij, A., Bekebrede, J., Schijf, T., Geudens, A., Schraeyen, K., & Schijf, Th. (2011). Achtergronden bij de ontwikkeling en normering van de Interactieve Dyslexietest Amsterdam – Antwerpen (IDAA). In A. Geudens, D. Baeyens, K. Schraeyen, K. Maetens, J. De Brauwer, & M. Loncke (Red.), Jongvolwassenen met dyslexie: Diagnostiek en begeleiding in wetenschap en praktijk. Leuven: Acco.[klik hier voor meer informatie]

van der Leij, A., Bekebrede, J. I., Geudens, A., Schraeyen, K., Schijf, G. M., Garst, H., Willems, H., Janssens, V., Meersschaert, E. & Schijf, T. (2012). Interactieve Dyslexietest Amsterdam- Antwerpen (IDAA): Handleiding. Uithoorn: Muiswerk Educatief.